Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Có Ý Nghĩa Gì? Cách Trang Trí Đẹp và Những Lưu Ý Quan Trọng

Vậy mâm ngũ quả ngày Tết có ý nghĩa gì và trang trí thế nào cho đẹp, đúng phong tục? Hãy cùng tìm hiểu hướng dẫn chi tiết của Maxhome trong bài viết dưới đây để chuẩn bị mâm ngũ quả trọn vẹn ý nghĩa, mang may mắn và tài lộc cho ngày đầu năm.

Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Có Ý Nghĩa Gì?

Mâm ngũ quả ngày Tết là một nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời của người Việt, gắn liền với phong tục thờ cúng tổ tiên mỗi dịp Tết Nguyên Đán. Trên bàn thờ gia tiên, mâm ngũ quả không chỉ là lễ vật dâng cúng mà còn là cách con cháu gửi gắm ước vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng và đủ đầy.

Thông thường, mâm ngũ quả gồm năm loại trái cây khác nhau, được lựa chọn kỹ lưỡng với màu sắc tươi sáng, hình dáng đẹp và mang ý nghĩa tốt lành. Con số “ngũ” trong mâm ngũ quả không đơn thuần là số lượng, mà còn mang ý nghĩa biểu trưng sâu sắc, gắn liền với triết lý ngũ hành (Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ), thể hiện mong muốn về sự hài hòa giữa thiên nhiên, con người và vạn vật.

Theo nhiều tài liệu, nguồn gốc của mâm ngũ quả còn liên quan đến lễ Vu Lan trong Phật giáo, với hình ảnh “trái cây năm màu” được nhắc đến trong kinh Vu Lan Bồn (Ullambana Sutra). Trong quan niệm Phật giáo, “trái cây năm màu” tượng trưng cho ngũ thiện căn, gồm:

• Tín căn: Lòng tin và sự hướng thiện

• Tấn căn: Ý chí bền bỉ, không ngừng vươn lên

• Niệm căn: Khả năng ghi nhớ, tỉnh thức

• Định căn: Tâm an định, không xao động

• Huệ căn: Trí tuệ sáng suốt

Bên cạnh ý nghĩa tôn giáo, trong văn hóa dân gian Việt Nam, mâm ngũ quả còn thể hiện mong ước đón nhận “ngũ phúc lâm môn” – năm điều phúc lành đến với gia đình trong năm mới, bao gồm:

• Phú quý: Cuộc sống sung túc, đủ đầy về vật chất

• Trường thọ: Sức khỏe dồi dào, sống lâu, sống khỏe

• Khang ninh: Gia đình bình an, ít bệnh tật, nhiều may mắn

• Hảo đức: Đề cao phẩm hạnh, sống nhân ái và thiện lành

• Thiện chung: Cuộc sống trọn vẹn, tránh tai ương và khổ đau

Có thể thấy, mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ mang giá trị thẩm mỹ hay tín ngưỡng, mà còn phản ánh sâu sắc triết lý sống và ước vọng tốt đẹp của người Việt, hướng đến một năm mới bình an, hạnh phúc và viên mãn.

Cách Trang Trí Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Đẹp, Đúng Phong Tục

Tùy theo phong tục và quan niệm văn hóa của mỗi vùng, cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết cũng có những nét đặc trưng riêng. Dưới đây là gợi ý cách trang trí mâm ngũ quả truyền thống của ba miền Bắc – Trung – Nam, giúp bạn dễ dàng lựa chọn cách bày phù hợp với gia đình.

Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Miền Bắc

Ở miền Bắc, mâm ngũ quả thường được bày biện theo triết lý ngũ hành trong văn hóa phương Đông, đề cao sự hài hòa giữa trời – đất – con người. Các loại trái cây được lựa chọn và phối hợp dựa trên năm màu sắc tượng trưng cho ngũ hành: Kim (màu trắng), Mộc (xanh lá), Thủy (màu đen), Hỏa (màu đỏ), Thổ (màu vàng).

Những loại trái cây thường xuất hiện trong mâm ngũ quả miền Bắc

• Chuối xanh: Thường bày thành nải lớn, tượng trưng cho sự che chở, sum vầy và đoàn tụ.

• Bưởi vàng: Biểu trưng cho phúc lộc, sự tròn đầy và may mắn trong năm mới.

• Phật thủ: Có hương thơm nhẹ, hình dáng đặc biệt, mang ý nghĩa giữ gìn sự bình an, linh thiêng.

• Dứa (thơm): Hương thơm nồng nàn, thể hiện mong ước gia đình hòa thuận, sức khỏe dồi dào.

• Quất cảnh, ớt đỏ: Dùng để điểm xuyết, tạo sắc vàng – đỏ rực rỡ, mang ý nghĩa tài lộc và cát tường.

Cách sắp xếp mâm ngũ quả miền Bắc

• Nải chuối xanh (thuộc hành Mộc) thường được đặt ở vị trí thấp nhất, tạo thành thế nâng đỡ vững chắc cho toàn bộ mâm quả, giống như bàn tay chở che cho gia đình.

• Bưởi vàng hoặc phật thủ (tượng trưng cho hành Thổ) được đặt ở trung tâm mâm, thể hiện sự ổn định và sung túc.

• Các loại quả còn lại như ớt đỏ (hành Hỏa), đào, lê (hành Kim) được bày xen kẽ xung quanh sao cho cân đối, hài hòa về màu sắc và hình dáng.

Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Miền Trung

Do đặc điểm khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão lũ và hạn hán, nguồn trái cây ở miền Trung không quá phong phú như miền Bắc hay miền Nam. Vì vậy, mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Trung thường mang nét mộc mạc, giản dị, là sự giao thoa hài hòa giữa phong tục của hai miền còn lại. Người miền Trung quan niệm rằng, mâm ngũ quả không cần quá cầu kỳ, quan trọng nhất vẫn là lòng thành kính và sự đủ đầy trong ý nghĩa.

Các loại trái cây được bày trong mâm ngũ quả miền Trung thường là cây nhà lá vườn, tùy theo mùa và điều kiện của từng gia đình. Một số loại quả phổ biến gồm:

• Cam, quýt: Tượng trưng cho sự hanh thông, thành đạt và nhiều may mắn trong công việc.

• Dừa: Mang ý nghĩa cuộc sống không thiếu thốn, đủ đầy quanh năm.

• Chuối: Biểu trưng cho sự che chở, gắn kết, sum vầy của các thành viên trong gia đình.

• Xoài: Gửi gắm mong ước tiêu xài vừa đủ, cuộc sống ổn định.

• Đu đủ: Thể hiện mong muốn về sự sung túc, thịnh vượng.

• Thanh long: Hình ảnh rồng mây hội tụ, tượng trưng cho vận khí tốt và sự phát triển.

• Dứa (thơm), mãng cầu, sung, dưa hấu: Được sử dụng để tăng sự đa dạng và bổ sung ý nghĩa tốt lành cho mâm ngũ quả.

Cách bày mâm ngũ quả miền Trung

Cách trang trí mâm ngũ quả của người miền Trung khá đơn giản, không tuân theo quy tắc cứng nhắc. Gia chủ thường đặt những quả to, nặng ở phía dưới để tạo sự vững chắc, các loại quả nhỏ hơn được sắp xếp xen kẽ phía trên sao cho hài hòa, cân đối về hình dáng và màu sắc.

Dù không quá cầu kỳ về hình thức, mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung vẫn thể hiện rõ nét đẹp văn hóa truyền thống, sự trân trọng những gì thiên nhiên ban tặng và ước mong một năm mới bình an, thuận lợi và đủ đầy cho gia đình.

Mâm Ngũ Quả Ngày Tết Miền Nam

Người miền Nam đặc biệt coi trọng việc lựa chọn và bày trí mâm ngũ quả ngày Tết, bởi họ tin rằng tên gọi và cách phát âm của từng loại trái cây sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến vận may trong năm mới. Vì vậy, khi chuẩn bị mâm ngũ quả, gia chủ thường tránh những loại quả có cách đọc hoặc ý nghĩa không may mắn, chẳng hạn như: Lê: Dễ liên tưởng đến sự lê lết, trắc trở; Chuối: Gợi ý nghĩa “chúi nhủi”, làm ăn không hanh thông; Quýt: Gắn với câu “quýt làm cam chịu”; Táo: Còn gọi là “bom”, mang ý nghĩa không tốt; Sầu riêng: Tên gọi gợi cảm giác buồn phiền

Khác với miền Bắc, mâm ngũ quả miền Nam không đặt nặng yếu tố màu sắc hay ngũ hành, mà chú trọng đến cách đọc tên trái cây sao cho mang ý nghĩa cát tường. Theo Tiến sĩ sử học Hãn Nguyên Nguyễn Nhã, mâm ngũ quả truyền thống của người miền Nam thường được chọn theo câu chúc quen thuộc “cầu sung vừa đủ xài”, thể hiện mong ước cuộc sống no đủ, ổn định và sung túc quanh năm. Ngoài ra, nhiều gia đình còn bổ sung trái dứa (thơm) với ý nghĩa vững vàng, con cháu đông đúc, gia đạo hưng thịnh.

Các loại trái cây phổ biến trong mâm ngũ quả miền Nam

• Mãng cầu: Gửi gắm mong ước về những điều tốt đẹp, như ý trong năm mới.

• Sung: Tượng trưng cho sự sung túc, đủ đầy.

• Dừa: Âm đọc gần với “vừa”, mang ý nghĩa không thiếu thốn.

• Đu đủ: Thể hiện mong muốn cuộc sống phồn thịnh, dư dả.

• Xoài: Âm đọc gần với “xài”, cầu chúc tiêu xài thoải mái, không lo túng thiếu.

Cách bày mâm ngũ quả miền Nam

Khi sắp xếp, người miền Nam thường đặt những quả to, nặng và còn xanh như dừa, đu đủ ở phía dưới để tạo thế vững chắc. Các loại quả chín, nhỏ hơn được xếp xen kẽ phía trên, tạo thành hình ngọn tháp tượng trưng cho sự đi lên, phát triển. Hai bên mâm ngũ quả thường đặt một cặp dưa hấu vỏ xanh, ruột đỏ, mang ý nghĩa viên mãn, tài lộc và may mắn trọn năm.

Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam vì thế không chỉ đẹp mắt mà còn thể hiện rõ tư duy thực tế, lạc quan cùng ước mong về một năm mới sung túc, thuận lợi và đủ đầy cho cả gia đình.

Những Lưu Ý Quan Trọng Khi Bày Mâm Ngũ Quả Ngày Tết

Để mâm ngũ quả ngày Tết vừa đẹp mắt, vừa giữ trọn ý nghĩa tâm linh, gia chủ cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:

• Chọn trái cây tươi, nguyên vẹn: Nên chọn những loại trái cây còn tươi, cuống xanh, hình dáng đẹp, không dập nát hay trầy xước. Trái cây tươi tượng trưng cho sinh khí và may mắn, giúp mâm ngũ quả giữ được vẻ trang nghiêm trong suốt những ngày Tết.
• Tránh rửa trái cây trước khi bày: Không nên rửa trái cây bằng nước trước khi đặt lên bàn thờ, vì độ ẩm dễ khiến quả nhanh hỏng hoặc bị mốc. Thay vào đó, bạn có thể dùng khăn khô sạch lau nhẹ bụi bẩn bên ngoài.
• Không nhất thiết phải đủ đúng 5 loại: Mặc dù gọi là mâm ngũ quả, nhưng gia chủ không bắt buộc phải bày đủ chính xác 5 loại trái cây. Quan trọng nhất vẫn là sự gọn gàng, cân đối và lòng thành kính khi dâng cúng tổ tiên.
• Chọn trái cây phù hợp phong tục vùng miền: Mỗi vùng miền có quan niệm và cách bày mâm ngũ quả khác nhau. Gia chủ nên ưu tiên lựa chọn trái cây phù hợp với phong tục địa phương để tránh những điều kiêng kỵ không đáng có.
• Sắp xếp chắc chắn, cân đối: Các loại quả to, nặng nên đặt phía dưới để tạo thế vững vàng, quả nhỏ xếp lên trên sao cho hài hòa. Mâm ngũ quả cần được bày gọn gàng, tránh chồng chất mất cân đối hoặc dễ rơi đổ.
• Không sử dụng trái cây giả: Trái cây giả tuy đẹp mắt và để được lâu, nhưng không phù hợp để bày trên bàn thờ gia tiên. Mâm ngũ quả nên sử dụng trái cây thật để thể hiện sự trang trọng và thành tâm.
• Tránh đặt mâm ngũ quả quá sát bát hương: Nên chừa khoảng cách hợp lý giữa mâm ngũ quả và bát hương để đảm bảo sự trang nghiêm, đồng thời tránh ảnh hưởng bởi nhiệt và khói hương làm trái cây nhanh héo.
• Không quá cầu kỳ, phô trương: Mâm ngũ quả không cần bày biện quá rườm rà hay đắt tiền. Sự giản dị, gọn gàng và ý nghĩa vẫn luôn được coi trọng hơn hình thức.

Dù cách bày mâm ngũ quả ngày Tết ở mỗi vùng miền có những nét riêng, tất cả đều cùng hướng đến việc thể hiện lòng biết ơn tổ tiên và gửi gắm ước vọng về một năm mới bình an, sung túc và nhiều may mắn. Việc lựa chọn và sắp xếp mâm ngũ quả phù hợp không chỉ giúp không gian thờ cúng thêm trang nghiêm mà còn góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc. Mong rằng với những chia sẻ của Maxhome sẽ giúp bạn chuẩn bị mâm ngũ quả hài hòa, ý nghĩa, để đón Tết Nguyên Đán ấm áp và trọn vẹn bên gia đình.